Şerit Testere Seçim

Şerit testerenin seçiminde aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.

Şerit testerenin boyu,  genişliği, kalınlığı, diş formu, diş hatvesi, talaş açısı ve kesim yönü şerit testere alımında dikkat edilmesi gereken hususlardandır. Testerenin kalınlığı volantın çapına göre tespit edilir. Bir testerenin kalınlığı, şerit testerenin dayanıklı olmasında ve kesimdeki doğruluk derecesinde rol oynar. İnce şerit testere, volant üzerinde kıvrılmaya daha dayanıklıdır ve uzun zaman çalışır, fakat diğer taraftan da daha çabuk bozulmaya eğilimlidir. Şerit testerenin genişliği volantın genişliğine bağlıdır.

Maksimum şerit testere genişliği volant artı 3–5 mm diş yüksekliği dikkate alınarak hesaplanır. Şerit testerenin genişliği işletmenin durumuna göre,  orijinal genişliğinden üçte biri kalana kadar bilenebilir. Fakat sonunda şerit testere volant genişlik ölçüsüne göre dar kalacağından şerit testerede çatlamalar meydana gelecektir. Bu sebeple artık bu şeridin kullanılmaması gerekmektedir.

 

DiÅŸ Formu ve DiÅŸ Hatvesi

Şerit testere genişliğinin büyük olması durumunda diş formu NS ve diş derinliği diş hatvesinin % 30’u olmalıdır. Diş formu NS her türlü tomruğun kesimine uygundur. Küçük çaplı tomrukların kesiminde ise, diş formu SB olan şerit testerelerin kullanılması tavsiye olunur.

 

Çaprazlama

Dişlerin çaprazlanması sadece dişlerin ezme makinası için küçük olduğu durumlarda yapılmalıdır. Normal olarak diş hatvesi 18–20 mm’den küçük olan dişlerde ezme yapılamaz. Çaprazlama, mümkün olduğunca diş ucu yakınına ve bir sağ bir sol olarak çaprazlanır. Bazen her iki veya üç dişten birinin boş bırakılması tavsiye edilir. Bu şekilde çaprazlanmış dişli şerit testere silisli tomrukların kesiminde daha iyi netice verir. Şerit testere çeliğinin ise, CrV olması gerekir.

 

Ezme DiÅŸler

Bir testerenin ezilebilirlik durumu o şerit testerenin kimyasal analizi ve sertliği ile orantılıdır. Ezilebilir testereler nikel alaşımlı ve safiyet dereceleri yüksek yani fosfor ve kükürt miktarları oldukça düşük çeliklerdir. Diş ezmede diş uçlarının soğuk şekillendirilmesinden dolayı malzemede 2-5 HRC gibi bir sertlik meydana gelir. Bu işlemden dolayı diş uçları gövdeye göre daha yüksek mukavemet elde edeceğinden şerit testerenin de ömrünü uzatır.  Eğer şerit testerenin daha yüksek   ömürlü    olması

isteniyorsa, taşlanmış diş uçları yüksek frekansla sertleştirme yapılır. Buradaki sertlik değeri 60 HRC’ ye eşittir. Böylece şerit testereden en yüksek verim elde edilmiş olur. Ezme işlemine başlamadan önce diş uçlarını molikot pasta kalemi ile iyice molikotlanmalı, son diş ezme işlemi de bittikten sonra diş formu gerektiği şekilde taşlanmalıdır.

 

Tavsiye edilen ezme geniÅŸliÄŸi :

Sert ağaçlarda                        : 0,3-0,4 mm (bir yanakta)

Çam ağacında                        : 0,4-0,5 mm (bir yanakta)

Kavak ağacında                      : 0,5-0,6 mm (bir yanakta)  olmalıdır.

 

 

Çapraz veya ezme dişli geniş şerit testerelerdeki diş adımı-diş hatvesi ve kalınlık ölçüleri:

 

Testere Genişliği				Diş adımı- Yumuşak ağaç				Diş adımı- Sert ağaç
Genişlik		Kalınlık		Çapraz diş		Ezme diş		Çapraz Diş		Ezme diş
mm	İnç	mm		mm	inç	mm	inç	mm	inç	mm	inç
76	3	1,07		32	11/4	41	15/8	21	13/6	30	11/8
105	41/8	1,07		35	13/8	45	13/4	22	7/8	35	13/8
120	45/8	1,07		35	13/8	45	13/4	22	7/8	35	13/8
130	51/8	1,07		35	13/8	45	13/4	25	1	35	13/8
156	61/8	1,25		38	11/2	45	13/4	25	1	38	11/2
181	71/8	1,47		38	11/2	45	13/4	29	11/8	38	11/2
206	81/8	1,65		44	13/4	51	2	31	11/4	45	13/4
232	91/8	1,83		48	17/8	51	2	38	11/2	45	13/4
260	101/4	1,83				63	21/2			51	2
286	111/4	2,11				63	21/2			51	2
311	121/4	2,11				63	21/2			51	2
337	131/4	2,41				70	23/4			51	2
362	141/4	2,41				76	3			57	21/4
387	151/4	2,77				83	31/4			57	21/4
413	161/4	2,77				83	31/4			57	21/4

 

 

Ezme dişler için diş hatve- diş adımı ölçüleri:

Örnek

Şerit testere ölçüsü: 18 lx1,47 mm

Diş formu                :  S, ezme diş

d: Diş hatvesi diş. Adımı

h: D iş yüksekliği

d=3h

Yumuşak ağaç        : Diş hatvesi -45 mm

Sert ağaç                : Diş hatvesi -40 mm

 

İlerleme hızı çok yüksek olduğu zaman, diş hatvesi daha büyük olabilir. Sert ve kuru ağaç kesiminde ise, prensipte 35-40 mm arasında bir diş hatvesi yeterli olacaktır. Bu öneriler ezme dişler içindir.

 

Diş yüksekliği ve talaş boşluğu:

Dişlerin yüksek olması, diş dibinin ve talaş boşluğunun da büyük olacağı anlamına gelir. Fakat fazla yüksek olmaması gerekir. Aksi halde titreşim meydana gelecektir, bu da testerenin doğru kesmemesine sebep olacaktır

Dişlerin güçlü ve dayanıklı olması diş yüksekliği ile diş hatvesine bağlıdır. Ezme dişlerde diş yüksekliğinin, (h) diş hatvesinin üçte biri kadar olması en uygunudur. Çapraz dişlerde ise, diş yüksekliği diş hatvesinin dörtte biri kadar olmalıdır. Diş hatvesinin 50 mm. üzerinde olması halinde ise, ezme dişte 1/4 ve çapraz dişte ise, 1/5 olması lazımdır ve kesinlikle testere kalınlığının 8–10 katını aşmamalıdır. Talaş boşluğu- diş formu, diş hatvesi ve diş yüksekliğine bağlıdır. Talaş boşluğu, diş dibi radüsü diş formuna göre mümkün olduğunca büyük olmalıdır. Bu sebeple, dişlere gelecek olan yük dağıtılmış olacak ve diş dibi çatlaması rizikosu da azalmış olacaktır. Talaş boşluğunun büyüklüğü kesim esnasında çıkan toz talaşları zorlanmadan atacak büyüklükte olmalıdır.

 

Çıkan toz talaşın hacmi, yumuşak ve yeni kesilmiş ağaçta, bekleyen ağaca göre daha yüksektir. Uzun süre beklemiş sert bir tomrukta bu oran 6/1, yumuşak ağaçta ve yeni kesilmiş bir ağaçta ise  bu oran 3/1 kadardır. Bu sebeple yumuşak ağaç ve yeni kesilmiş ağacın kesimi için şerit testerede talaş boşluğunun oldukça büyük olması gerekmektedir ki, kesim esnasında talaş boşluğu çıkan toz talaşın yarım hacmi ile dolar ve işletmenin herhangi bir zarara uğramasını önler.

 

Eğer talaş boşluğu küçük olursa, çıkan toz talaş testere ile kesilen yüzey arasında sıkışacak ve burada testerenin ağaca sürtmesinden dolayı yüksek kesim enerjisi gerektirecek ve hatta testerenin ısınmasına neden olacaktır. Bu da testerenin sertliğinde ve iç geriliminde hatalar meydana getirecektir. Kesilen ürününde kesim kalitesi düşük olur.

 

Diş Hatvesi=Diş Adımı

Diş hatvesinin (d) seçimi; tomruğun cinsi, kesim hızı, ilerleme hızı ve kesim derinliğine göre yapılır. Diş hatvesinin büyük olması durumunda, dişlere fazla yüklenme olacağından çabuk körlenme meydana gelecektir. Aynı zamanda un şeklinde toz talaş çıkarır. Diş hatvesinin sık olduğu durumlarda ise, kesim yüzeyi düzgün çıkar, fakat yüksek kesim gücü gerektirir. Diş hatvesinin sık olması aynı zamanda talaş açısını da daraltmış olacağından kesim ilerleme hızında düşme meydana gelecektir. Eğer talaş açısı ve diş sırtı açısı yeterli büyüklükte ise, diş hatvesinin büyümesini önlemek için sırtı şişkin-çıkık formda olabilir. Ezme diş kullanımında, çapraz dişe göre yalnız daha büyük diş hatvesi gerekmektedir. Hızar makinesinde kullanılan ince şerit testerelerde dişlerin çaprazlanması normal olarak eğilme ile sağlanır. Fakat bu tip şerit testerelerin izafi olarak küçük diş ve sık hatveli olması gerekir.

 

Diş Formları:

  N Formu; Dar testerelere yani 50mm’ye kadar

geniş  olan  şerit testereler  içindir.  Normal

olarak çaprazlama yapılması gerekir. Fakat

diş dibi radüsü oldukça küçüktür.Bu sebeple

diş diplerinde çatlamalar görülmektedir.

 

ONormu: Daha geniÅŸ testereler için kullanılır. DiÅŸ  dibi  düzdür  ve  geniÅŸ bir diÅŸ dibi alanına sahiptir. 130mm’ye kadar olan ÅŸerit testereler içindir.

 

S Formu: Normal olarak 250 mm ‘ye kadar ve bilhassa ezme diÅŸli olan geniÅŸ testereler içindir. Çıkık diÅŸ sırtlı olması talaÅŸ açısı ve diÅŸ hatvesinin minimum düzeyde olmasını saÄŸlar ve bu tür olan ÅŸerit testere uzun süre dayanıklı olur.

 

NS Formu: N ve S  formlarından  oluÅŸan kombinasyondur. Ezmeye yatkın diÅŸ uçları ile büyük  bir talaÅŸ  boÅŸluÄŸuna  sahiptir.   TalaÅŸ boÅŸluÄŸunun büyük oluÅŸu diÅŸ dibi çatlamalarını azaltmaktadır. NS formu testere geniÅŸliÄŸi 150mm den 200mm’ye kadar olan ÅŸerit testereler içindir ve ideal olarak yumuÅŸak aÄŸaç kesimi, bazı sert aÄŸaçların kesimi için uygundur­

 

SB formu: Her türlü ağaç kesiminde kullanılır. Bilhassa donmuş ağaçların kesiminde randımanlıdır. Diş radüsünün büyük oluşu diş  çatlamalarını önler. Diş dibi büyüklüğünün iyi olması maksimum kullanımda talaşın yandan dışarı çıkışını  kolaylaştırır.

 

 

Diş Dibi Radüsü:

Tomruğun kesimi esnasında yüklenme diş dibine olur. Bu sebeple diş dibi radüsünün (r) mümkün olduğunca büyük olması, diş dibine fazla yüklenmeyi önlemiş olur. Bu arada diş dibi radüsünün çok iyi şekilde yuvarlak olması ve yuvarlanmış yüzeyin çapaksız ve parlak bir yüzeyde olması gerekir. Yukarda ki işlemlerin yapılmaması halinde diş dibi çatlamaları meydana gelebileceği gibi, şerit testereninde ömrü azalmış olacaktır.

t=Testere kalınlığı                                                                     A=Diş sırtı açısı-boşluk açısı

d=Diş adımı-diş hatvesi                                                             B= Diş gövde açısı

r= Diş dibi radüsü                                                                     C=Talaş açısı

h= Diş yüksekliği                                                                      C+90 derece Göğüs açısı                                                                                                           A+B+C=90 derece

 

Boşluk açısı- Diş sırt Açısı:   

DiÅŸ sırtı açısı direkt olarak diÅŸ ucundan baÅŸlar. Åžerit testerenin rahat çalışabilmesi için sırt açısının (A) 8^o‘den küçük olması gereklidir. Bu minimum açı, diÅŸ açısı(B) ve talaÅŸ açısı(C) tespit edildikten sonraki açı olarak dikkate alınmalıdır. Bu durum çok yumuÅŸak aÄŸaç kesiminde 15° kadar büyültülebilir. EÄŸer bu açı küçük olursa, kesim esnasında diÅŸ ucu sırtı sürtmesi olacağından, ÅŸerit testerede beklenmeyen ısınma meydana gelebilir. Bu da ÅŸerit testerede beklenmeyen hatalara-zararlara sebep olacaktır. DiÅŸ sırtı açısı, ÅŸerit testere bilenirken dikkat edilmesi gereken bir husustur. DiÅŸ sırtının tümüyle taÅŸlandığına mutlaka dikkat edilmelidir. Aksi halde ÅŸeritte çok kısa zamanda ısınma meydana gelecektir. Åžerit testere sertliÄŸini kaybedeceÄŸi gibi körlenmiÅŸte olacaktır.

 

 

Diş gövde açısı:

DiÅŸ gövde açısı(B) bir diÅŸin mukavemetini belirler. Bu sebeple bu açının büyük alınması gerekir. Bu açının prensip olarak 40^o‘den küçük olmaması gereklidir. Sert aÄŸaç kesiminde ise bu açı 50’ye kadar büyültülebilir.

 

Talaş açısı:

Talaş açısı(C) kesimdeki en önemli faktörlerden biridir. Üretim kapasitesine tesiri çok büyüktür. Bu açının seçimi, kesilecek ürüne, şerit testere hızına, ilerleme hızına aynı zamanda diş formu ve şerit testerenin kalınlığına göre belirlenir.

TalaÅŸ açısının küçük oluÅŸu ile parlak bir kesim yüzeyi çıkar. Bu açının büyük olmasında ise, durum aynı deÄŸildir. TalaÅŸ açısının çok küçük olması durumunda ise çıkan toz talaşı, dışarı çıkmada zorlanır. Kesilen ürün ile ÅŸerit arasına sıkışır ve itme gücü (tomruk arabası) ÅŸerit testereyi volant üzerinde geriye doÄŸru iter. TalaÅŸ açısının ilerleme hızına göre büyük olması durumunda ise, diÅŸler kesilen ürüne batma ÅŸeklinde kesim yaparak ilerleyeceÄŸinden bu defada ÅŸerit testerenin volant üzerinden dışarıya çıkma eÄŸilimi meydana gelecektir. Ä°lerleme hızının düşük olduÄŸu durumlarda ise, diÅŸler kesim görevini yerine getiremez. Çünkü burada diÅŸlerin ürünü kesmek yerine daha çok sürtünme yapacağından ÅŸerit testerede ısınma meydana geleceÄŸi gibi çok çabukta körlenmiÅŸ olacaktır. TalaÅŸ açısı deÄŸerlerinin sınırları içinde olması gerekir. TalaÅŸ açısı 20^o‘den küçük ve 35⁰‘den büyük olmamalıdır.

 

Çapraz dişlerdeki talaş açısı:

Şerit testere kalınlığının ince olması durumunda, talaş açısı aşağı sınırlarda olabilir.  Şerit testerenin kalın olması durumunda ise; üst sınırında olması gerekir.

 Ta1aş açısı:

Sert ağaçlar: 15-25°

Meşe, Teak, Maun, Gürgen

 

Yumuşak ağaçlar: 25-30° Ladin, Beyaz Çam, Sedir

 

GeliÅŸme yapısına göre olan aÄŸaçlar: 25-35⁰ Titrek Kavak, Kavak

 

 

Ezme ve sert uçlu dişlerdeki talaş açısı:                                                   

 Ezme dişli testeredeki talaş açısının, çapraz dişli şerit testerelere göre büyük olması gerekmektedir. Yumuşak ağaçların kesimi genelde çok yüksek kesim hızıyla yapılır. Bu gibi durumun tespiti aşağıdaki tabloya göre yapılabilir.

 

İlerleme Hızı (m / dk)	Talaş Açısı 150	Ağacın Cinsi
<8	15°	Çok sert ağaçlar
8–30	20°	Orta sertlikteki ağaçlar
30–50	25°	Orta-az yumuşak ağaçlar
>50	35°	Yumuşak ağaçlar

 

Şerit testerenin kalınlık seçimi:

Åžerit testerenin kalınlık tespiti genel olarak volant çapının 1/1OOO’ini geçmemek üzere hesaplanır. Böylece ÅŸerit testerenin volant üzerindeki bükülme mukavemeti de 200 N/mm² olarak sınırlanmış olur. Kalın olan ÅŸerit testerenin, volant üzerinde bükülme mukavemeti daha fazladır. Fakat çok kısa zamanda diÅŸ dibi çatlamaları da meydana gelmektedir.

Bileme ve kaynak atölyesinin ortamı :

1. a) Bileme atölyesi her zaman temiz ve bakımlı olmalıdır.
2. b) Bileme atölyesindeki tüm makinelerin bakımları muntazaman yapılmalıdır.
3. c) Bileme atölyesinin ortamı kuru ve rutubetsiz olmalıdır.
4. d) Bileme makinelerinde kullanılan bileme taşları çatlak, kırık, bozuk olmamalı, taş seçimi doğru yapılmalıdır.
5. e) Makineye yeni bağlanan bileme taşı ile bilemeye başlamadan önce 5 dakika boşta çalıştırılmalıdır.
6. f) Bileme esnasında mutlaka koruyucu gözlük takılmalı ve bileme işlemi mutlaka uzman kişiler tarafından yapılmalıdır.

Yeni ve ilk defa kullanılacak olan şerit testere makineye bağlandıktan sonra yaklaşık 30 dakika boşta çalıştırılmalıdır. 1-2 saat fazla yüklenme yapılmadan çalıştırıldıktan sonra, çıkartılıp, gerilim ve paralellik kontrolü yapılır. Hata var ise düzeltilir ve yeniden bilenir. Her tomruk bıçkısının en az 5 ad. Yedek şerit testeresi olmalıdır. Bu testereler sadece o makinede kullanılmalıdır. Numaralandırılmalıdır ve kullanma-bileme sırasına göre takılmalıdır. Yükten, yani kesimden çıkan şerit testereyi mutlaka dinlendiriniz ve dinlenmiş testere kullanınız. Kullanılan şerit testerenin sırtı kesinlikle volant dışına çıkmamalıdır. Aynı zamanda dar şerit testere ile de çalışılmamalıdır. Bu durumda çalışma volantın yüzeyinde iz bırakır, volantın bir süre sonra torna edilmesi gerekecektir